میگویند از ۸ هزار سال پیش. انگار اولین بار هم جایی حوالی همین عراق خودمان پنیر درست کردهاند. چه جوریاش معلوم نیست. شاید مانند خیلی از اکتشافات بشر، ناشی از یک اتفاق ساده بوده. پنیر خوراک اصلی مصریها و یونانیها بوده و اگر آن را نمیخوردند، شاید تمدنهای باستانی شان منقرض میشد! آخر خلاف آن چیزی که در کودکی به ما گفته اند، خوردن زیاد پنیر کسی را «کودن» نمیکند.
ظاهرا رومی ها بیشتر از همه از پنیر خوششان میآمده و به همه جا هم تسری اش دادهاند. میگویند اولین بار یکی از همین رومیها که با مشک، شیر گاو می برده و میفروخته، راهش طولانی میشود و وقتی به مقصد میرسد، میبیند شیر سفت شده. بینوا از روی بیچارگی هم که شده، خودش شیر جامد شده را میخورد و چون، هم سیر میشود، هم سالم میماند، پی به خاصیت پنیرشوندگی(!) شیر میبرد.
از این نقل و حکایتها که بگذریم این روزها غیر از خرما، سبزی و زولبیا، پنیر، عنصر اصلی سفره افطاری همه ما است. نمیخواهید از انواع، خاصیت و قیمت آن چیزی بدانید؟
پنیر به عنوان یکی از اصلی ترین محصولات ثانویه شیر، به نوعی روش نگهداری از آن هم هست. اصلا ملت خیلی وقت است که دوست دارند شیر را جامد و تکه تکه بخورند؛ آنهم با کمی ترش مزگی.
آخرین باری هم که خواسته اند این دلبستگی را نشان بدهند، ژانویه ۱۹۶۴ در نیویورک بوده که بعد از ۴۳ ساعت تلاش بی وقفه، یک قالب پنیر ۳/۱۵۷۰۷ کیلوگرمی درست کردهاند. سال ۱۹۷۴ هم چند روسی که در یخبندانهای سیبری گرسنه مانده بودند، در یخچال های آن پنیری پیدا کردند که ۲ هزار سال پیش یکی آنجا گذاشته بوده و یادش رفته بردارد. اما نکته جالب این بود که آن «کنسرو شیر» قابل خوردن بوده.
اما به غیر از خلاقیتهای خواسته و ناخواسته بشر در این زمینه، اولین کارخانه تولید پنیر به شکل امروزی، سال ۱۸۱۵ در سوئیس راه اندازی شد. البته فرانسویها و ایتالیایی ها، هرکدام با تولید حدود ۴۰۰ نوع پنیر محلی، نماد «دموکراسی پنیری» به حساب میآیند. پنیر در واقع یک فراورده غذایی است که از شیر بریده شده (ترش شده) تهیه میشود. بازار پنیر، بیشتر تحت تاثیر شیر گاو است اما ممکن است پنیری به پست شما بخورد که از شیر بز، گوسفند یا حتی گاومیش باشد. پنیر با توجه به نوع ترکیبات شیر، آنزیم مورد استفاده برای ترش کردن آن، رژیم غذایی حیوان، روش کار و… انواع مختلف دارد؛ از پنیرهای سفتی مثل لیقوان خودمان گرفته تا پنیرهای معروف به گچی یا پنیر پرورده و خامه ای.
– پنیر ارزش غذایی بالایی دارد؛ کافی است بدانید که از هر ۲۸۳ گرم شیر، حدود ۵۶گرم پنیر به دست میآید.
– پنیر منبعی غنی از پروتئین، چربی، کلسیم، فسفر و ویتامینهای D و A است و نسبت به شیر، ماده غذایی فشردهتری به حساب میآید اما به دلیل از دست دادن کربوهیدرات ها، به اندازه شیر، کامل نیست.
– پنیر نرم در مقایسه با پنیر سفت، درصد بالاتری از آب را در بافت خود نگه میدارد و به صورت طبیعی، درصد پایینتری از مواد مغذی دارد.
– در ۱۰۰ گرم از یک پنیر معمولی، ۳۰ کیلوکالری انرژی، ۱۰ گرم نمک، ۱۹ گرم پروتئین، ۲۳ گرم چربی و ۳۸۰ میلی گرم کلسیم وجود دارد.
– بعضی از کارشناسان علم تغذیه معتقدند که آب پنیر میتواند جایگزین شیر شود چون علاوه بر اینکه تا ۲ ماه ماندگاری دارد، در بدن کسانی که قادر به هضم لاکتوز شیر نیستند (آنها که با خوردن شیر احساس نفخ و درد در شکم دارند) هم، حساسیت ایجاد نمیکند.
– کسانی که کلسترول خونشان بالاست، باید از انواع کم چرب پنیر استفاده کنند. البته نقش پنیر در بالا رفتن میزان کلسترول خون، تنها ۳ تا ۴ درصد است.
– اگر در شرایط خاصی نیاز به فریزکردن مواد غذایی دارید، با پنیر رسیده هم میشود این کار را کرد. با این حال در طولانیمدت تغییراتی در آنها به وجود خواهد آمد. پنیر منجمد شده لااقل ۲ ساعت وقت لازم دارد که خودش را برای خورده شدن آماده کند.
– این نکته هم بدیهی است که پنیر را تنها در حالت سرد میشود رنده کرد. اما رنده کردن در حالت یخزدگی آن را پودر میکند.
– پنیر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه وقت نیاز دارد تا بعد از خروج از یخچال، طعم و بوی واقعی خودش را پیدا کند.
پنیر محلی حکم پدربزرگ همه پنیرها را دارد اما پنیرهایی که کارخانهها با بسته بندی های مختلف دست مردم میرسانند، حتی ذائقهها را هم عوض کرده است. البته ذوق پنیری ما ایرانی ها خیلی کمتر از مثلا یونانی هایی است که سرانه مصرف پنیر در کشورشان ۱۸ کیلوگرم در سال است. ما تنها به چند نوع ساده پنیر اکتفا کردهایم؛ در طول سال و به طور میانگین هر کدام مان فقط ۵/۴ کیلوگرم پنیر میخوریم. تا اطلاع ثانونی، از نظر ما ایرانیها، همه پنیرها برای صبحانه درست شدهاند. تا همین چند سال پیش کی باورش میشد اروپایی ها پنیر کبابی هم دارند؟! اگرچه حالا پنیر کبابی در کشور ما هم تولید میشود و هواداران خاص خودش را دارد.
اصلی ترین پنیرهای معمول ایرانیپسند، "لیقوان"، "تبریز" و "پنیر سفید فتا" هستند. به اینها باید پنیرهای محلی را هم اضافه کرد که طعم خاص و مشتری های ویژه خودشان را دارند. تازگی ها نوعی پنیرهای "شبه محلی" یا "لاکتیکی" هم وارد بازار شده که بدون اغراق میتوان گفت که: پنیر حلب گل صبحا محصول شرکت فرآورده های لبنی گل صبای آذربایجان، بهترین و با کیفیت ترین این نوع پنیرها است
البته همه این تنوع پنیری که صحبتش هست، حداکثر از ۳۰ سال پیش شروع شده. قبل از این، پنیر لیقوان که از شیر گوسفندی درست میشد، برای خودش حکومتی داشت و پنیرهای تبریزی، سفید و محلی هم سهم کمتری داشتند.
به طور کلی ویژگی اصلی پنیرهای سنتی استفاده از شیر کامل. اما مزیت اصلی آنها نسبت به پنیرهای صنعتی فعلی، طعم طبیعی و نبودن افزودنی های شیمیایی در آنهاست. پنیر سنتی، در شرایط نگهداری صحیح، هر چقدر که بیشتر بماند، بیشتر جا میافتد و میکروبهای احتمالی موجود در آن و خطر تبمالت از بین میرود.
از نظر شکلی، پنیر تبریز با سوراخهایی که دارد شناخته میشود و پنیرهای محلی هم به دلیل آنکه برای گرفتن آبشان آنها را در پارچه میپیچند، با حالت لاستیکی و نقش تار و پود پارچه روی آنها، هویت پیدا میکنند. اما پنیر خشک و پودرمانند عشایری را اگر دیده باشید، تصور همیشگی شما از قالبی بودن پنیر عوض میشود.
شرکت فرآورده های لبنی گل صبای آذربایجان، چند نمونه پنیر در بسته بندی های مختلف تولید می کند که شامل پنیر حلب سفید ایرانی – پنیر حلب لاکتیکی – پنر حلب پروبیوتیکی. پیشنهاد میکنیم حتما از این نمونه پنیرها که کیفیت و طعم بی نظیری دارند را استفاده و میل بفرمایید.